Περί του «Καλλικράτη»

Πίτσιας Ταξιάρχης
δικηγόρος

Επίκειται σε λίγες μέρες η διεξαγωγή των δημοτικών  και περιφερειακών εκλογών, αυτή τη φορά υπό  το νέο σύστημα, το επονομασθέν και «Καλλικράτης».

Η προώθηση και η διαδικασία ψήφισής του συνοδεύθηκε από πολλούς διθυράμβους, που, κατά τους εμπνευστές του, θα «αναγεννήσει» τη σκληρά δοκιμαζόμενη χώρα, θα προωθήσει την «ανάπτυξη» και τα σχετικά συναφή, που συνόδευαν κάποτε και το γνωστό «Καποδίστρια» ή λίγο παλιότερα τη θεσμοθέτηση της αιρετής νομαρχιακής αυτοδιοίκησης, για να μείνουν στη συνέχεια, όπως εκ του αποτελέσματος πλέον γνωρίζουμε, «κούφια λόγια» τα περισσότερα.

Χωρίς να υπάρχει πρόθεση υποβάθμισης της σπουδαιότητας της θεσμοθέτησης (επιτέλους και έπειτα από πολλά χρόνια) της αιρετής περιφέρειας, αξίζει να επισημανθούν εδώ, με «τηλεγραφικό» τρόπο, μερικές μόνον βασικές πτυχές του νέου αυτού εγχειρήματος και που έχουν κυρίως σχέση με το σύστημα ανάδειξης των νέων αιρετών αυτοδιοικητικών αρχών, αλλά και με το ρόλο που έρχεται να διαδραματίσει η τοπική αυτοδιοίκηση (α’ και β’ βαθμού) υπό τη νέα της μορφή.

Κατ’ αρχήν, η συνένωση των «καποδιστριακών» Ο.Τ.Α. δεν έγινε με αντικειμενικά, αλλά μάλλον με «κομματικά» κριτήρια, όπως είχε συμβεί και με τον «Καποδίστρια». Πόσα και ποια κοινά γνωρίσματα (πέραν της τοπικής εγγύτητας) έχουν η Πέτρα, τα Πιέρια και η Ελαφίνα με την Κατερίνη, τον Κορινό και την Παραλία; Βεβαίως, με τα ίδια κίνητρα εμφορούνταν και η προηγούμενη (προ της 4-10-2009) ηγεσία, για να μην αδικείται η παρούσα. Η μορφή της συνένωσης πιθανότατα αποτελεί και πρόπλασμα-υποδομή για τις περιβόητες μονοεδρικές με το πλειοψηφικό εκλογικό σύστημα. Σύντομα αυτό θα φανεί.

Το σημαντικότερο, όμως, είναι πως διατηρείται το απαράδεκτο ιδιότυπο πλειοψηφικό εκλογικό σύστημα των αυτοδιοικητικών εκλογών, για το οποίο αποφεύγουν να κάνουν λόγο όσοι είχαν την ευθύνη διακυβέρνησης αυτού του τόπου και όσοι τους υπηρετούν ή ενισχύουν. Σύστημα που διασπά τη θεμελιώδη αρχή της ισότητας της ψήφου των πολιτών-εκλογέων και υποθάλπει σημαντικά την αλαζονεία και την ασυδοσία των πλειοψηφιών έστω και της μιάς ψήφου.

Για παράδειγμα, ο συνδυασμός που λαμβάνει στον α’ γύρο π.χ. το 28% του συνόλου των εγκύρων ψηφοδελτίων, έχοντας την κοινωνικοπολιτική νομιμοποίηση αυτού του τμήματος των ψηφοφόρων που δεν απείχαν και δεν έριξαν λευκή ή άκυρη ψήφο, πλειοψηφεί στο 2ο γύρο με διαφορά 10 ψήφων από τον πρώτο επιλαχόντα συνδυασμό, λαμβάνει τα 3/5 των εδρών του αντιστοίχου δημοτικού ή περιφερειακού συμβουλίου. Και τούτο στο όνομα της δήθεν ισχυρής και αποτελεσματικής διοίκησης του αντίστοιχου Ο.Τ.Α. από πιο ομοιογενείς ιδεολογικοπολιτικά συνδυασμούς.

Μόνον που η πρόσφατη ιστορική εμπειρία (μάλιστα και στο νομό μας) έχει καταδείξει ότι τέτοιες κατασκευασμένες από το εκλογικό σύστημα «ισχυρές» πλειοψηφίες και διοικήσεις φυλλορρόησαν εκ των έσω και στάθηκαν ανίκανες να διαχειριστούν αποτελεσματικά, προς όφελος του λεγομένου δημοσίου συμφέροντος, τα δημοτικά πράγματα. Εάν δε κάποιος λάβει υπόψη του το επικρατούν καθεστώς των δημοσίων έργων (εργολαβίες) και των δημοσίων προμηθειών, που ισχύει και για τους Ο.Τ.Α., κατανοεί ότι ένα τέτοιο εκλογικό σύστημα αρμόζει για τη συντήρηση αυτού του καθεστώτος και όχι μόνον. Η κακοδιαχείριση σε πολλούς Ο.Τ.Α. είναι σαφές ότι τροφοδοτείται και από το σύστημα αυτό.

Πέραν τούτου, εάν κάποιος ρίξει μια προσεκτική ματιά στο νομοθέτημα του «Καλλικράτη» και στις εκτελεστικές αυτού υπουργικές αποφάσεις, που αφορούν τον καθορισμό των εδρών των διαφόρων δημοτικών και περιφερειακών ενοτήτων, θα διαπιστώσει ότι υπάρχουν περιοχές της χώρας που υποαντιπροσωπεύονται και άλλων που υπεραντιπροσωπεύονται (λ.χ. για τις αιρετές περιφέρειες η Πιερία, η Ημαθία, που εκλέγουν από 5 περιφερειακούς συμβούλους κλπ. έναντι των Γρεβενών ή του Ρεθύμνου, που εκλέγουν από 7 περιφερειακούς συμβούλους, ενώ πρόκειται για νομούς με σαφώς μικρότερο αριθμό εκλογέων, ή λ.χ. για της δημοτικές εκλογές, όπου οι συνενούμενοι με την Κατερίνη Δήμοι Κορινού ή Πέτρας εκλέγουν από 3 δημοτικούς συμβούλους κλπ. έναντι του Δήμο Μεθώνης, που εκλέγει 6 δημοτικούς συμβούλους, ενώ πρόκειται για δήμο με σαφώς μικρότερο αριθμό εκλογέων). Και τούτο δεν θα είχε καμιά ιδιαίτερη σημασία ή συνέπεια εάν οι αριθμοί αυτοί δεν επηρέαζαν, με τη σειρά τους, τη διαμόρφωση των συσχετισμών στα όργανα της ΚΕΔΚΕ και της συνιστώμενης με τον «Καλλικράτη» Ένωσης των Περιφερειών.

Και θα ισχυριζόταν κανείς ότι αυτά μοιάζουν με «ψιλά γράμματα» στην εποχή αυτή της μεταβίβασης μεγάλου μέρους της εθνικής κυριαρχίας στην «Τρόϊκα» χωρίς καμιά πολιτική νομιμοποίηση, της πτώχυνσης και άλλων μεγάλων τμημάτων του λαού (και ιδιαίτερα των αποκαλούμενων «μικρομεσαίων»), της πλήρους σχεδόν αποκαθήλωσης του λεγομένου «κοινωνικού κράτους», της ισοπέδωσης των εργατικών δικαιωμάτων, της επιδίωξης να αποκτήσουν οι Έλληνες το βιοτικό επίπεδο των κατοίκων του Μπαγκλαντές και άλλων εξαθλιωμένων περιοχών του πλανήτη.

Οι νέοι «καλλικρατικοί» Ο.Τ.Α., όμως, όπως σχεδιάσθηκαν, καλούνται να εφαρμόσουν, σε αρμονική συστράτευση με την κεντρική εξουσία, πολύ αρνητικούς για το λαό ρόλους. Για παράδειγμα, το περιβόητο καθεστώς των Σ.Δ.Ι.Τ., των συμπράξεων με τον ιδιωτικό τομέα. Χαρακτηριστικό δείγμα αυτού του θεσμού αποτελεί η επιβάρυνση των Πιεριέων (και όχι μόνον) με τα υπερβολικά τέλη διοδίων, που, μαζί με άλλα αντιλαϊκά επώδυνα μέτρα, εκτινάσσουν το κοινωνικοοικονομικό κόστος στα ύψη και πλήττουν καίρια την τοπική οικονομία.
Καλούνται, ακόμα, να εφαρμόσουν την αντιλαϊκή πολιτική των κυρίαρχων κύκλων της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο μέτρο των αρμοδιοτήτων τους.

Είναι αλήθεια πως στους πρωτοβάθμιους και στους δευτεροβάθμιους ΟΤΑ δίδονται πολλές αρμοδιότητες, λείπει όμως το βασικό εργαλείο για την εκπλήρωση του ρόλου και της αποστολής τους: η οικονομική αυτοτέλεια, που τόσα χρόνια πολλοί εκπρόσωποι και όργανα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης ζητούν. Να καθορισθούν δηλαδή, σε μόνιμη και πάγια βάση, οι πόροι της αυτοδιοίκησης, ώστε να μην είναι αναγκασμένοι οι εκπρόσωποι της Τ.Α. να επαιτούν από την κεντρική κυβερνητική εξουσία ή από την Ε.Ε. κάθε φορά χρήματα, προκειμένου να ανταποκριθούν και σε στοιχειώδεις ακόμη ανάγκες. Αντίθετα, με τον «Καλλικράτη» επιχειρείται να μετατραπούν οι Ο.Τ.Α. α’ και β’ βαθμούς σε κυρίως φοροεισπρακτικούς μηχανισμούς.

Παγιώνεται ακόμη η παντοδυναμία του Δημάρχου ή του Περιφερειάρχη και σε μικρότερο βαθμό της πλειοψηφούσας δημοτικής ή περιφερειακής ομάδας.

Για να συγκροτηθεί πλέον δημοτικός συνδυασμός, ειδικότερα της δήμους με περισσότερες δημοτικές και κοινοτικές ενότητες, απαιτείται της τεράστιος αριθμός υποψηφίων (αν λάβει μάλιστα κανείς υπόψη και τη δυνατότητα του προσαυξημένου αριθμού υποψηφίων). Αυτή τη δυνατότητα την έχουν μόνο τα κόμματα και κυρίως τα δύο που κυβερνούν τη χώρα τα τελευταία 36 χρόνια και επιλέγουν από την Αθήνα ποιος θα είναι υποψήφιος Δήμαρχος στο Δήμο Πύδνας-Κολινδρού ή στο Δήμο Δίου-Ολύμπου. Δυσχεραίνεται έτσι σημαντικά η δυνατότητα κατάρτισης συνδυασμών από μη κομματικά ενταγμένες κοινωνικές δυνάμεις ή χωρίς κομματική κηδεμονία, ορμώμενη όχι από την τοπική ηγεσία, αλλά από την Αθήνα.

Τέλος, επί του παρόντος, τόσο τη βραδιά της 7ης Νοεμβρίου όσο κι εκείνη της 14ης Νοεμβρίου κάποια «επιτελεία» της αναμένουν όχι για μάθουν απλώς τα’ αποτελέσματα, αλλά για να δουν αν ο χάρτης έγινε μπλε ή πράσινος, για να κομπορρημονούν, ισχυριζόμενα λ.χ. ότι ο λαός εγκρίνει το μνημόνιο ή, αντίθετα, ότι ακολουθεί τη δική της «αντιμνημονιακή» λογική (και της συμφωνούν στην πλειάδα των αντικοινωνικών και αντιλαϊκών μέτρων, ειδικότερα καθόσον αφορά της ιδιωτικοποιήσεις, το ασφαλιστικό και της εργασιακές σχέσεις).

Και για το επιμύθιο: Πόσοι και ποιοί από της υποψηφίους δημοτικούς και περιφερειακούς συνδυασμούς παίρνουν ανοικτά θέση κατά της-αποικιακού τύπου-σύμβασης με την «ΑΙΓΑΙΟΝ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟΔΡΟΜΟΙ», που καταπνίγει την Πιερία και τάσσονται υπέρ της ανατροπής της κατάστασης;